Evaluatie van de nota Duurzame gewasbescherming

Gewasbescherming is duurzamer geworden, maar niet alle doelen van het beleid zijn gehaald

Door de inspanningen van telers, fabrikanten van gewasbeschermingsmiddelen, drinkwaterbedrijven en overheden is de gewasbescherming in Nederland sinds 1998 veiliger geworden voor de mens, de natte natuur en het milieu. In het voedsel worden minder resten van gewasbeschermingsmiddelen (residuen) aangetroffen en de kwaliteit van het oppervlaktewater is verbeterd. Ondanks deze verbeteringen zijn de beleidsdoelen voor de arbeidsveiligheid en voor de kwaliteit van het oppervlaktewater niet gehaald (zie de tabel).

De ecologische kwaliteit van het oppervlaktewater is niet op orde

Telers hebben weliswaar de ecologische risico’s voor het oppervlaktewater aanzienlijk verminderd – zowel met vrijwillig genomen als met verplichte maatregelen, maar tegelijkertijd leven ze de regelgeving onvoldoende na. Het laatste is een van de redenen waarom in het oppervlaktewater nog veelvuldig te hoge concentraties gewasbeschermingsmiddelen worden aangetroffen. Ook hebben telers, ondanks dat ze zich meer bewust zijn van de milieurisico’s, nog onvoldoende aandacht voor de risico’s die het werken met gewasbeschermingsmiddelen met zich meebrengt voor henzelf en voor hun werknemers. Het doel om de concurrentiepositie van de Nederlandse land- en tuinbouw niet in gevaar te laten komen door het gevoerde beleid, is gehaald.

Nationaal actieplan duurzame gewasbescherming

Nederland bereidt nu een Nationaal actieplan duurzame gewasbescherming voor om geïntegreerde gewasbescherming te stimuleren en het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen te verduurzamen; alle lidstaten van de Europese Unie moeten zo’n plan eind 2012 gereed hebben. Naast de voortgaande verbetering van de toelatingsbeoordeling biedt de opstelling van zo’n plan kansen om de afgesproken doelen voor milieu en arbeid alsnog te halen.

Verbetering mogelijk door aanpak meest vervuilende stoffen

Op de korte termijn kan met voortzetting van het bestaande beleid – en met extra aandacht voor het verminderen van de emissies van de stoffen die de meeste problemen veroorzaken – de kwaliteit van het oppervlaktewater nog flink verbeteren. Voor de langere termijn kan worden ingezet op investeren in grotere systeeminnovaties, in middelen die minder belastend zijn voor het milieu en in niet-chemische methoden, waarbij meer gebruik wordt gemaakt van biologische bestrijding – het bestrijden van schadelijke organismen door een natuurlijke vijand van dit organisme in te zetten.

Veilig werken met gewasbeschermingsmiddelen heeft weinig prioriteit

Veilig werken met gewasbeschermingsmiddelen dient meer prioriteit te krijgen, waarbij naast de werkgevers ook de producenten van middelen actiever voorlichting kunnen geven. De teler zelf moet de veiligheidssituatie op zijn bedrijf verbeteren door

1. een actief gebruik van de risico-inventarisatie en -evaluaties (RI&E’s) (een RI&E omvat een overzicht van arbeidveiligheidsrisico’s in een bedrijf en een plan voor het minimaliseren van de risico’s);
2. het opnemen van de verplichte bedrijfsspecifieke blootstellingsbeoordeling in de RI&E;
3. in de RI&E aandacht te geven aan brongerichte maatregelen, zoals veiligere middelen;
4. beter voorlichting te geven aan zijn medewerkers.

Milieubelasting bodem en grondwater eveneens afgenomen

De nota Duurzame gewasbescherming formuleert alleen voor oppervlaktewater een toetsbaar milieudoel. Uit berekeningen van de evaluatie blijkt dat de milieubelastingen van grondwater en bodem zijn afgenomen met respectievelijk 30 procent en 95 procent in de periode 1998-2010. Ook de risico's van gewasbeschermingsmiddelen voor dieren, zoals vogels, die voedsel zoeken op akkers, zijn afgenomen.

De evaluatie van de nota Duurzame gewasbescherming is uitgevoerd door het PBL op verzoek van de ministeries van Infrastructuur en Milieu en van Economische zaken, Landbouw en Innovatie. Het onderzoek over voedselveiligheid en arbeidsveiligheid is afgestemd met de ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.