Milieubelastingen en groene groei

Het geven van de juiste prijsprikkels, soms ook wel ‘milieubeprijzing’ genoemd, vormt een belangrijk onderdeel van beleid dat gericht is op groene groei. Dit rapport verkent de fiscale mogelijkheden in het kader van energie- en klimaatbeleid en geeft enkele belangrijke lessen over milieubelastingen. Zo is het de uitdaging te komen tot slim vormgegeven milieubelastingen, die het gewenste doel weten te bevorderen maar qua uitvoering niet te complex zijn. Ook is het van belang voor ogen te houden dat oplossingen die op korte termijn kostenefficiënt zijn, lang niet altijd bijdragen aan het bereiken van het lange termijn doel.

Keuzes vergen een analytisch denkkader

Fiscale vergroening staat in Nederland al lang op de agenda en heeft met enige regelmaat geleid tot aanpassingen in ons fiscale stelsel. Nederland behoort niet voor niets tot de landen met het hoogste aandeel groene belastingen in de wereld. De keuzes die de overheid in fiscale vergroening maakt, vormen een onlosmakelijk onderdeel van de institutionele randvoorwaarden die de overheid schept waardoor burgers, organisaties en ondernemingen richting geven aan de samenleving.

De keuzes die hier aan de orde zijn vergen een goed denkkader waarin voors en tegens van soms haaks op elkaar staande visies kunnen worden afgewogen. Momenteel ontbreekt voor Nederland zo’n analytisch kader. Dit rapport beoogt in die lacune te voorzien. De kernvraag daarbij is welke relevante afwegingen spelen bij de inzet van het belastinginstrument als onderdeel van beleid gericht op groene groei, dat wil zeggen economische groei die rekening houdt met milieuvervuiling en leefbaarheid. Dat staat soms, maar lang niet altijd op gespannen voet met de wens om belastinginkomsten veilig te stellen.

Context is van belang voor de keuze van vergroening van belastingmix

Wat een goede inrichting is voor het milieubelastinginstrumentarium hangt mede af van de context waarbinnen het wordt ingezet. Dat vergt een samenhangende visie op doelstellingen en op de inzet van het instrumentarium. De analyse maakt duidelijk dat milieubeprijzing in de gereedschapskist van de overheid niet mag ontbreken. Wel is een systematische en adequate inbedding in het andere reeds ingezette instrumentarium een vereiste is om onnodige welvaartsverliezen te vermijden. Deze ambitie vereist een goede analyse van mogelijkheden in relatie tot de feitelijke inzet van het milieubelastinginstrumentarium. Dit illustreren we voor het energieterrein en de daaraan gekoppelde emissies naar de lucht, wat momenteel tevens de belangrijkste bron van milieubelastingopbrengsten in Nederland is.