Naar een uitweg uit de stikstofcrisis

Stikstofcrisis vraagt om politieke afweging tussen stikstofambities en belangen in landelijk gebied

In de Wet stikstofreductie en natuurverbetering zijn verplichtingen vastgelegd om stapsgewijs een steeds groter deel van de natuur onder de kritische depositiewaarden te brengen. Adviesorganen pleiten op termijn voor striktere doelen. Daarnaast zal het aangescherpte Europese klimaat- en biodiversiteitsbeleid de komende jaren een belangrijke rol spelen. De gevolgen van die keuzes zijn groot. In dat bredere kader maakt deze policy brief op hoofdlijnen inzichtelijk wat de consequenties zijn van verschillende doelen en beleidsaanpakken voor de Nederlandse landbouw en natuur.

Drie risico’s bij keuzes voor beleidsdoelen en maatregelen

Wanneer Nederland er voor kiest om voor de lange termijn stikstof- en klimaatdoelen strikt te formuleren, heeft dat implicaties voor de te kiezen beleidsaanpak. De policy brief wijst daarbij op drie risico’s. Ten eerste is er een risico op kostbare lock-ins bij een generieke stikstofaanpak. Investeringen in emissiearmere vormen van landbouw kunnen in sommige gebieden op de langere termijn toch tot te veel restemissies leiden om strikte stikstof- én klimaatdoelen te halen. Deze investeringen moeten dan versneld worden afgeschreven of uitgekocht. Ten tweede riskeert een ruimtelijk ongerichte stikstofaanpak weinig effectief natuurherstel op de plekken waar dit nú het meest urgent is. Een dergelijke systematiek sluit daarom niet aan bij de doelen van de Europese Habitatrichtlijn. Ten derde leiden generieke stikstofreducties niet zonder meer tot juridisch zekere vergunningverlening.

Gebiedsspecifieke natuurkwaliteit centraal

Het PBL laat in deze policy brief zien dat de spanning tussen doelen, strategie en consequenties minder groot zal zijn wanneer niet stikstof maar gebiedsspecifieke natuurkwaliteit centraal gesteld wordt als nationale doelstelling. De Europese richtlijnen bieden daar ruimte voor en een gebiedspecifieke aanpak zou daar beter bij aansluiten. Dat vergt investeringen in de gebiedsspecifieke ecologische dataverzameling, analyse en wetenschappelijke oordeelsvorming. Voor stikstofmaatregelen kan de prioriteit op korte termijn worden gelegd rond gebieden waar de natuurkwaliteit achteruit gaat en de overschrijding van de kritische depositiewaarden groot is. Daarbij is het van belang de stikstofbronmaatregelen in samenhang te kiezen met de gekozen klimaatdoelen en -strategie voor de landbouw.