Pilot Planmonitor NOVI 2021

Op verzoek van de minister van BZK heeft het PBL daarom een Planmonitor NOVI uitgewerkt – in aanvulling op de bestaande Monitor Nationale Omgevingsvisie die wel de opgetreden ontwikkelingen in beeld brengt maar nog niet vooruitblikt. In de Planmonitor NOVI kan het PBL mogelijke ruimtelijke ontwikkelingen in kwetsbare gebieden jaarlijks in beeld gaan brengen. 

In deze pilot van de Planmonitor ligt de nadruk op het opzetten van de methodiek, en hebben we daarnaast gefocust op mogelijke uitbreidingslocaties voor wonen en werken; waar die terecht kunnen komen, en of ze overlappen met gebieden die als kwetsbaar worden beschouwd. Het gaat dan om een directe overlap; de indirecte beïnvloeding, denk aan de stikstofproblematiek of effecten van verstedelijking op het grondwater, vormde geen onderwerp van de analyse.

Kwetsbare gebieden

Om te bepalen welke gebieden ‘kwetsbaar’ zijn, hebben we gekeken naar de PlanMER NOVI (RoyalHaskoning 2019) en de Nationale Omgevingsvisie (BZK 2020) zelf; in de NOVI zijn beschermingsdoelen benoemd voor gebieden of onderdelen daarvan die kwetsbaar of ongeschikt kunnen zijn voor stedelijke ontwikkeling, te weten:

• Gebieden met hoger milieugezondheidsrisico
• Erfgoed van nationaal belang
• Natura 2000 en Natuurnetwerk Nederland (NNN)
• Gebieden voor waterveiligheid
• Gebieden die kwetsbaar zijn vanwege waterhuishouding en bodemdaling
• Gebieden van belang voor de drinkwaterwinning
• Waardevol landschap

Mogelijke ontwikkelingen van wonen en werken

De mogelijke ontwikkelingen voor wonen en werken zijn in beeld gebracht met het ruimtegebruiksmodel Ruimtescanner. De input van het model – de toekomstige ruimteclaims voor wonen en werken – is gebaseerd op scenario’s, en dus niet op daadwerkelijke gemeentelijke plannen. De informatie over die plannen is momenteel grotendeels niet openbaar; alleen de provincie Noord-Holland heeft de gemeentelijke plannen bekendgemaakt.

De modellering met de Ruimtescanner laat zien dat in het westen van het land de ruimteclaim voor wonen en werken het grootst is. In vergelijking met andere delen van het land komt een groot deel van die mogelijke verstedelijking terecht in kwetsbare gebieden. Het gaat daarbij vooral om mogelijke bebouwing nabij snelwegen in delen van het Groene Hart en in enkele voormalige Rijksbufferzones tussen de steden.

Gemeentelijke plannen voor wonen en werken openbaar maken

Zoals gezegd is provinciale informatie over gemeentelijke plannen voor woningbouw en werklocaties (met uitzondering van Noord-Holland) helaas niet openbaar. Daarom hebben we geprobeerd een indruk van die plannen te krijgen door signalen hierover in de media te inventariseren. Hieruit komen enkele mogelijke ontwikkelingen naar voren, die niet uit de modelexercitie bleken. Dan gaat het bijvoorbeeld om mogelijke ontwikkeling van wonen in kleine ‘enclaves’ in (direct tegen maar net buiten) Natura 2000-gebied/Natuurnetwerk Nederland, in en rond werelderfgoedgebieden bij Amsterdam, Utrecht en ook in de Beemster bij Purmerend, en op hoogwatervrije terreinen in de uiterwaarden. Er zijn dus waarschijnlijk meer plannen die de kwetsbare gebieden raken, dan blijkt uit de modelberekeningen.

Om in de volgende Planmonitor een zo correct mogelijk beeld te kunnen geven van de toekomstige verstedelijkingsdruk op kwetsbare gebieden blijkt het dus wenselijk dat de gemeentelijke plannen voor wonen en werken openbaar worden gemaakt.