Ruimte geven aan adaptief en lerend bredewelvaartsbeleid

Het lerend en adaptief inrichten van beleid is belangrijk voor de aanpak van complexe opgaven, zoals het bevorderen van de regionale brede welvaart. Het maakt het mogelijk om het beleid iteratief te verbeteren en in te spelen op veranderende omstandigheden. Tot nu toe is er in Nederland nog weinig ervaring met het lerend en adaptief inrichten van beleid. Om nader inzicht te verkrijgen in waar aandacht voor moet zijn bij het toepassen van deze aanpak in de beleidspraktijk, heeft het PBL de inrichting van de Regio Deals vergeleken met de invulling zoals geschetst in de PBL-publicatie ‘Verkennen waar wat werkt’.

Naast ruimte voor bijsturen ook kennis opbouwen over wat werkt

Het casusonderzoek laat zien dat een gefaseerde beleidsopzet ruimte biedt om periodiek stil te staan bij de voortgang en om bij te sturen. Echter, de aanpassingen worden doorgaans gemaakt op basis van andere gronden (budget, draagvlak) dan op basis van inzichten over welke aanpak wel of niet werkt in de regio. De mogelijkheid daartoe is ook beperkt, omdat deze inzichten niet systematisch worden opgebouwd. In de onderzochte Regio Deals is weliswaar veel aandacht voor het meten van de projectvoortgang, maar er wordt niet bekeken of alle projecten (samen) bijdragen aan het realiseren van de overkoepelende ambitie. De brede en abstracte ambities maken het bovendien lastig om die verbinding te leggen.

Opzet van lerend beleid

Leren over wat wel en niet werkt gebeurt niet vanzelf. Lerend beleid vraagt om een bewuste opzet. Ten eerste is een helder afgebakend einddoel noodzakelijk om te kunnen beoordelen of de ingezette beleidsacties effectief zijn. Daarnaast is inzicht nodig in of de beleidsacties de veranderingen teweegbrengen die nodig zijn om de gewenste situatie te realiseren. Tot slot is het van belang om alle in projecten opgedane inzichten regelmatig bij elkaar te brengen, zodat duidelijk wordt of er voldoende gebeurt om de ambities dichterbij te brengen.

Lerend beleid is niet vrijblijvend

Door beleid adaptief en lerend in te richten wordt de effectiviteit van de aanpak gaandeweg vergroot. Leren draagt dus direct bij aan de verantwoording van de bestede middelen. Wel vraagt het om een andere focus in de verantwoording dan gebruikelijk: niet (alleen) in hoeverre het beleid de brede welvaart heeft bevorderd, maar om hoeveel duidelijker is geworden hóe daarvoor gezorgd kan worden. Leren over wat werkt als formeel beleidsdoel opnemen biedt sturingsmogelijkheden en de openheid die nodig is om te durven delen wat niet gaat zoals verwacht en draagt zo bij aan de acceptatie voor het gaandeweg bijsturen van het beleid.