Verantwoordelijkheid nemen voor de voortgang van de warmtetransitie

De governance vormt een belangrijk risico voor de uitvoering…

In het Klimaatakkoord zijn afspraken gemaakt over de rolverdeling in de warmtetransitie. Het Rijk zorgt als systeemverantwoordelijke voor de randvoorwaarden, zoals wet- en regelgeving. Gemeenten zijn een soort spin in het web en werken samen met belanghouders zoals inwoners, corporaties, netbeheerders aan de uitvoering. Op papier is deze rolverdeling logisch, maar in de praktijk merken overheden dat betrokkenen niet (voldoende) in beweging komen, bijvoorbeeld omdat dat financieel niet aantrekkelijk is. Om deze vorm van transitiefalen te overkomen, is een minder vrijblijvende en meer prestatiegerichte aanpak nodig.

…en het Rijk neemt idealiter de eerste stap

Uit dit onderzoek blijkt dat gemeenten verschillende redenen hebben om niet al te dwingend te willen optreden. Wethouders willen bijvoorbeeld graag herkozen worden en gemeenteambtenaren kunnen te maken krijgen met verbaal geweld en bedreiging. Om dit soort obstakels uit de weg te ruimen, ligt het voor de hand dat het Rijk op hoofdlijnen concrete en bindende afspraken met gemeenten maakt. Gemeenten worden zo gedwongen om hun plannen voor de warmtetransitie ook daadwerkelijk om te zetten in projecten, maar kunnen hun inwoners bij weerstand ook wijzen op nationale prestatieafspraken.

Maar er blijven uitdagingen

Als ambtenaren daadwerkelijk aan de slag gaan met de uitvoering krijgen zij te maken met belangrijke dilemma’s. Hoe kunnen de lusten en de lasten van de warmtetransitie bijvoorbeeld op een rechtvaardige manier verdeeld worden? Of hoe wordt ervoor gezorgd dat iedereen mee kan met de transitie? Dergelijke vragen worden nog urgenter als de warmtetransitie minder vrijblijvend wordt. Het aanpassen van de governancestructuur is dus een belangrijke, maar niet de enige stap die gezet moet worden om de voor 2050 gestelde doelen met zekerheid te kunnen behalen.