Verduurzaming van landbouw via de keten: De kracht en beperkingen van private sturing in de aardappel- en de zuivelketen

Motieven van bedrijven om bovenwettelijk te verduurzamen

Bedrijven uit de zuivel- en de consumptieaardappelketen stellen in verschillende private initiatieven bovenwettelijke (niet verplichte) eisen en doelen, bijvoorbeeld over weidegang van koeien en duurzamer bodembeheer bij aardappelteelt.

Uit ons onderzoek blijkt dat bedrijven hier 3 belangrijke motieven voor hebben: de reputatie van het eigen bedrijf managen, de grondstofaanvoer op de lange termijn veiligstellen, en verdienkansen verzilveren.

Organisaties van buiten de economische keten spelen een belangrijke rol

Bij de totstandkoming van private initiatieven zijn naast bedrijven vaak ook maatschappelijke organisaties en kennisinstellingen betrokken.

Maatschappelijke organisaties bewandelen daarvoor meerdere sporen: ze oefenen druk uit op bedrijven om bepaalde duurzaamheidsstappen te zetten; ze initiëren (mede) de ontwikkeling van initiatieven; en ze leveren, net als kennisinstellingen, kennis aan voor de concrete invulling van initiatieven. Ondanks dat deze organisaties niet veel economische zeggingskracht hebben in de keten, hebben ze op deze manieren wel invloed op de initiatieven die ondernomen worden.

De kracht en beperkingen van verduurzaming via de keten

De motieven van bedrijven om bovenwettelijk te verduurzamen vertalen zich in aandacht voor duurzaamheidsthema’s die relatief gemakkelijk te communiceren zijn naar – en resoneren bij – consumenten en het brede publiek; die goed vertaalbaar zijn naar de belevingswereld en bedrijfsvoering van boeren; en die goed meetbaar zijn. Hiermee adresseren private initiatieven niet noodzakelijk de voor politiek en maatschappij meest relevante opgaven en doelen.

Verduurzaming via de keten is dan ook geen panacee. Een belangrijke kracht van verduurzaming via de keten is dat zodra alle partijen uit een keten zich achter het behalen van een bepaald doel scharen, zij relatief snel en (kosten)effectief naar dit doel toe kunnen bewegen. Om te komen tot een breed gedragen initiatief is echter veel overleg nodig. De overheid kan een rol spelen door de meest relevante opgaven helder te stellen en het overleg tussen bedrijven in de keten, maatschappelijke organisaties en kennisinstellingen te faciliteren.