Nederland is (toch) niet af: op naar een nieuwe planologie
In het kielzog van de Vierde Nota over de Ruimtelijke Ordening (1988) en de Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra (1999) werd Nederland rigoureus onder handen genomen. Maar de aanpak van toen werkt niet voor deze tijd, zegt PBL-directeur Maarten Hajer. De prangende vraag is: hoe willen we het hebben?
Hoe Nederland in ruim een kwart eeuw veranderde, staat verbeeld en beschreven in De ruimtelijke metamorfose van Nederland 1988- 2015 (PBL, nai010). Op 4 juni, tijdens de Nacht van de Ruimtelijke Metamorfose, overhandigde PBL-directeur Hajer het eerste exemplaar aan Ed Nijpels, minister van VROM tussen 1986 en 1989. Het beleid dat onder zijn bewind werd gevormd brak met het verleden. De leidende gedachte: ‘Alles wat sterk is, gaan we nog sterker maken.’ In een globaliserende wereld moesten ruimtelijke ordening en economie een ‘eeneiige tweeling’ worden en dit ging gepaard met ‘selectiviteit’.
Spraakmakend
VROM onder Nijpels en zijn opvolgers zette in op tal van stedelijke (her)structureringsprojecten, ontwikkeling van Schiphol en de Rotterdamse haven tot mainports en tuinbouwgebieden tot greenports, nieuwe natuur en sleutelprojecten. Spraakmakend werden de de soms enorme uitleglocaties (Ypenburg, Leidsche Rijn) aan de rand van steden, beter bekend als Vinex-wijken.
Planningsindustrie
Landschapsarchitect Adriaan Geuze bekritiseert de ‘planningsindustrie’ die tussen 1973 en 2009 voortkwam uit de gedachte ´Nederland is af´. ‘Ingenieurs werden de ministeries uitgetrapt en een planologisch model verving de werkelijkheid.’ Deze beweging, die afweek van de planningstraditie vertegenwoordigd door kopstukken zoals Cornelis Lely, heeft de ruimtelijke ordening volgens Geuze geen goed gedaan.
Slimme delta?
De opgaven uit de VINEX zijn bijna volbracht. Wat brengt de toekomst? Hajer vindt het onbegrijpelijk dat uitgerekend Nederland niet voluit bezig is om de stad klimaatbestendig te maken en iedereen van zijn energierekening te verlossen. ‘CO2 is the name of the game.’ De technologie is immers voorhanden. Geld dat een weg zoekt naar een rendabele bestemming is er in overvloed. Er ligt een uitgelezen kans om structureel te innoveren en Nederland voorop te doen lopen als slimme delta. Hiervoor is een nieuwe, adaptieve planologie nodig die ‘gaat over ruimtelijke interventies die de economie en de samenleving versterken. Het is tijd voor ontwerpers, beleidsmakers en onderzoekers om nieuwe combinaties denkbaar en wenselijk te maken.’
