Ex-ante evaluatie Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte

Dit is één van de conclusies die het PBL trekt in de nota ‘Ex-ante evaluatie Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte'. Op verzoek van het ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft het planbureau vooraf (ex-ante) geëvalueerd wat de gevolgen kunnen zijn van het nieuwe rijksbeleid, zoals dat wordt voorgesteld in de rijksnota ‘Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte', die 14 juni 2011 naar de Tweede Kamer is gestuurd.

Nationale economie gebaat bij versterking stedelijke regio's

Het kabinet kiest in het Regeerakkoord ‘Vrijheid en verantwoordelijkheid’ voor een sterker accent op economie. Daarnaast wil het kabinet meer verantwoordelijkheden overdragen aan provincies en gemeenten (decentralisatie) en minder regels vastleggen (dereguleren). Voor de economische ontwikkeling van Nederland acht het kabinet de internationale concurrentiepositie van Nederland belangrijker dan ooit. De Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte volgt deze beleidslijn uit het Regeerakkoord.

Het Rijk wil daarom extra investeren in de regio rond de Rotterdamse haven, de regio Amsterdam met luchthaven en haven en de regio Eindhoven met een grote concentratie aan hightech.

Het PBL stelt in de evaluatie dat het versterken van deze regio's inderdaad goed kan zijn voor de economie. Uit onderzoek blijkt dat grote stedelijke gebieden meer investeringen aantrekken, een hogere productiviteit kennen en dat daar de groei van de werkgelegenheid groter is. Vooral regio's die een sterke specialisatie hebben, trekken buitenlandse investeerders aan. Hightech-regio's zoals Eindhoven trekken bijvoorbeeld veel hightech-investeringen aan en een regio zoals Amsterdam waar veel adviesbureaus zitten met hoogopgeleid personeel trekt veel soortgelijke buitenlandse diensten aan.

Vestigingsklimaat gebaat bij investeren in kwaliteit leef- en werkomgeving

Om de economische ontwikkeling van deze drie stedelijke regio's mogelijk te maken, investeert het kabinet sterk in de infrastructuur in deze regio's om de bereikbaarheid te verbeteren. Het PBL constateert dat de bereikbaarheid van de Randstad redelijk goed is, in vergelijking met buitenlandse regio's zoals Parijs, Milaan, Antwerpen, Dublin, Londen, Düsseldorf en München. Ook merkt het PBL op dat er in dit verband te weinig aandacht is voor de woningmarkt, de arbeidsmarkt, het onderwijs en cultuur. Uit onderzoek blijkt dat een goede kwaliteit van de leefomgeving een factor van betekenis is bij het aantrekken van buitenlandse bedrijven, zeker waar het gaat om kennisintensieve bedrijven. De beschikbaarheid van goede woningen, een hoge kwaliteit van het onderwijs, de aanwezigheid van goed gekwalificeerde arbeidskrachten en een gevarieerd aanbod aan cultuur kunnen redenen zijn waarom buitenlandse investeerders kiezen voor een bepaalde regio.

Vooraf toetsen of provincies en gemeenten rekening houden met nationale belangen

De sterke nadruk op het versterken van de internationale concurrentiepositie in het nationale ruimtelijk beleid betekent tegelijkertijd dat andere doelstellingen worden losgelaten of minder aandacht krijgen. In het voorgestelde nieuwe beleid wordt het behoud van het landschap of het open houden van de zogenoemde Rijksbufferzones tussen de grote steden niet meer gezien als een verantwoordelijkheid van het Rijk. De verantwoordelijkheid hiervoor komt bij de provincies en gemeenten te liggen. Het Rijk gaat er op basis van vertrouwen vanuit dat deze overheden de nationale belangen goed laten meewegen in hun beslissingen.

Dit vertrouwen op doorwerking van nationale belangen in plannen van provincies en gemeenten houdt een zeker risico in, vindt het PBL. De Rijksoverheid heeft weliswaar in het kader van de Wet ruimtelijke ordening voldoende juridische middelen om de behartiging van nationale belangen door andere overheden te toetsen en indien nodig in te grijpen. Maar om goed te kunnen toetsen, is voldoende informatie nodig over de plannen en activiteiten in de provincies en gemeenten. De kans bestaat dat nationale belangen niet goed doorwerken in de regionale of gemeentelijke plannen en dat de Rijksoverheid dan over onvoldoende informatie beschikt, of te laat informatie verkrijgt, om tijdig in te grijpen.