Ex ante analyse Nationaal Programma Landelijk Gebied

In het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) werken overheden samen om de nationale doelen voor natuur, stikstof, klimaat en water te behalen. Het PBL, de WUR, Deltares en het RIVM hebben een ex ante analyse gemaakt van de eerste versies van de Provinciale Programma’s Landelijk Gebied en de maatregelen die het Rijk neemt. Dit is gedaan op verzoek van de Ministeries van LNV, IenW en BZK, en het IPO.

Programma’s op hoofdlijnen, uitwerking in gebiedsprocessen

Deze ex ante analyse laat zien dat de provinciale programma’s op hoofdlijnen zijn geformuleerd. Van uitgewerkte maatregelpakketten en concrete keuzes voor gebieden is nog geen sprake. Dat is begrijpelijk omdat het rijksbeleid en de doelen nog sterk in ontwikkeling waren en de natuurdoelanalyses nog bezig waren. De provincies formuleren wel een duidelijk strategie over het soort maatregelen die zij willen nemen, de kosten zie zij daarvoor begroten en de aanpak voor de (honderden nog te starten) gebiedsprocessen waarin de plannen concreet moeten worden gemaakt. De provinciale programma’s zetten daarbij vooral in op extensivering van landbouwgrond en uitbreiding van het agrarisch natuur- en landschapsbeheer.

Doelbereik binnen gestelde termijn niet aannemelijk

Het is niet aannemelijk dat de doelen met de plannen van de provincies én de vastgestelde maatregelen van het Rijk – de piekbelastersaanpak en de aangescherpte mestwetgeving – met zekerheid zullen worden gehaald. Volledig doelbereik vergt volgens eerdere scenariostudies vergaande maatregelen. Daarbij is fors meer uitvoeringscapaciteit nodig dan nu beschikbaar is en boeren moeten die vergaande maatregelen ook (kunnen) toepassen. Ook leunen de programma’s op beleidsinstrumenten die de pilotfase nauwelijks voorbij zijn, maar waarvan de provincies wel verwachten dat ze op korte termijn grootschalig zullen worden toegepast. Bovendien vergen veel maatregelen structurele financiering, wat op gespannen voet staat met de eindigheid van het voorgenomen Transitiefonds.

How to eat an elephant? Hap voor hap, stap voor stap

De omvang van de uitvoeringsopgave aan de ene kant, en de forse overschrijding van het budget van het Transitiefonds aan de andere kant, vergt scherpe prioriteringskeuzes en passende eerste stappen. In deze ex ante analyse geven we aanbevelingen voor een stapsgewijze aanpak die het NPLG effectiever en doelmatiger kunnen maken. Ten eerste zouden Rijk en provincies duidelijker kunnen onderbouwen welke gebieden als eerste prioriteit verdienen in de gebiedsaanpak. Ten tweede schuilen er in de huidige beleidsaanpak risico’s op ondoelmatig beleid die de ongelijkheid tussen regio’s vergroot. Heldere afspraken over de taakverdeling tussen Rijk en provincies kunnen die risico’s verkleinen. Ten derde is het nodig te investeren in voldoende instrumenten, grond, capaciteit en expertise om in de gebiedsprocessen breed gedragen resultaten te boeken.